Multiboot en Partition Manager

De volgende programma's zijn gratis te gebruiken (lees de voorwaarden onderaan).

Programma's vereisen DOS (b.v. FreeDOS) bij installatie, maar zijn daarna OS onafhankelijk.

Waarom deze boot managers?

• Multiboot werd geïntroduceerd door IBM met OS/2 lang geleden rond 1990. Deze Boot Manager gebruikte een slim mechanisme om conflicterende partities te verbergen indien deze niet actief waren. Het benodigde echter een aparte primary partitie, waardoor er nog maar 3 (meestal zelfs maar 2 als er een extended partitie is) resterende opstartbare partities over bleven. Dat bleek niet erg populair. Daarna zijn er diverse andere multiboot managers op de markt gekomen, die echter ook weinig populair werden, door incompatabiliteit of gebruiksongemak. Vaak worden ook de niet actieve partities onverborgen gelaten, waardoor verkeerde drive letters worden toegekent door veel systemen (o.a. DOS en DOS gerelateerde systemen).
• Windows-NT en hoger heeft zijn eigen multiboot manager, maar versie 10 maakt daarvoor standaard een aparte primary partitie aan. Met wat handigheid is dit echter ook onder te brengen in de Windows systeem partitie, maar maakt de multiboot optie afhankelijk van dit besturingssysteem. Het verbergt ook niet de eventueel conflicterende niet actieve primary partities.
• Linux heeft ook standaard een multiboot manager (LILO of GRUB), die standaard deels in de MBR en de rest van track 0 staat, maar voor trap 2 afhankelijk is van bestanden in de Linux partitie. GRUB kan echter ook compleet in de Linux system partitie worden geïnstalleerd. Ook dan blijft multiboot afhankelijk van dit besturingssysteem. Ook hier worden geen eventueel conficterende partities verborgen

M.i. dient een boot-manager onafhankelijk te zijn van geïnstalleerde systemen en file formaten, zodat bij het onbruikbaar raken, upgraden of vervangen van een OS in een van de partities, dit het opstarten van andere aanwezige OS'en niet beïnvloedt. Ook zou het geen aparte partitie behoeven, elke gewenste OS kunnen starten en gebruiksvriendelijk zijn, ook bij aanpassingingen. De MBR heeft al de nodige ingediënten voor multiboot, mits een keuze uit max. 3 of 4 voldoet. Voor de navolgende bootmanagers is DOS nodig voor installatie, maar zijn bij gebruik volledig autonoom. Ze zijn compatibel met alle mij bekende antieke tot moderne systemen, respecteren de Microsoft Windows-NT signature, ondersteunen partities groter dan 2 GB en schijven groter dan 8 GB, doch tot maximaal 2 TB. Ze zijn echter niet compatible met GPT en Microsoft 'Bit Locker'.
Ondanks dat het volledig volgens de standaard en ook zo veel mogelijk compatible is met Windows, zijn er alleen met Windows 10 problemen geconstateerd. Een aangepaste versie is daarom toegevoegd, die zonder problemen met Windows 10 werkt. Indien mogelijk adviseer ik echter de oorspronkelijke versie.

Tiny Boot Manager © ^{(Nov 2021) (5KB)}

Maakt het mogelijk bij het opstarten te kunnen kiezen uit max. 4 besturingssystemen (primaire partities op de vaste schijf), of op te starten van een ander device. De boot manager heeft zelf geen partitie of extra schijfruimte nodig (het vervangt uitsluitend de boot code in de MBR sector). Het voldoet volledig aan de vereisten zoals omschreven in de IBM-DOS 2 Technical reference. Het maakt verder gebruik van het verbergen van partities, zoals geïntroduceerd door IBM OS/2 bootmanager. Het ondersteunt schijven tot 2 TB middels LBA.
Indien de schijf is ingedeeld met een extended partitie en logische volumes, is het ook mogelijk om van een 4de partitie te kunnen opstarten. Een chain-boot functie en extra code in de primaire EBR (extended partitie) maakt het mogelijk ook op te starten van het eerste logische volume. Dit werkt prima met Linux, waarbij GRUB ook in dit zelfde logische volume is geïnstallerd, maar DOS en Windows staan niet toe te worden opgestart van zo'n logisch volume. Latere Windows versies staan dit wel toe, maar kunnen dit uitsluitend via hun eigen BCD op een primaire partitie.
Meer informatie is te vinden op de Engels-talige pagina.

T0-DOS © ^{(aug 2021) (7KB)}

Een meer gebruiksvriendelijke variant van Tiny Boot Manager. Het gebruikt echter naast de MBR ook de (meestal ongebruikte) overige 62 sectors van track 0, die hiertoe worden ingedeeld als een FAT-12 volume van 31 KB.
Bij het opstarten wordt het hierbij mogelijk gemaakt te kunnen kiezen uit max. 4 partities met eigen systeem-beschrijving middels een DOS menu utility. Een voorkeur kan na een instelbare wachttijd automatisch worden opgestart. Bovendien is er een 5de keuze om de command prompt van IBM PC-DOS 1.10 (of 1.0) te starten vanaf dit verborgen volume op track 0. Deze versie laat ook toe van het eerste logische volume te starten.
Meer informatie is te vinden op de Engels-talige pagina.

Partition Table Tiny Editor © ^{(okt 2021) (7KB)}

Een super klein programma (slechts 6 KB) om de klassieke partitie indeling op een schijf te maken of te wijzigen. Het is daarmee een vervangend gereedschap voor FDISK, zoals dat bij iedere DOS versie werd meegeleverd. Het onderscheidt zich echter doordat het DOS versie onafhankelijk is en het bovendien recente technieken ondersteunt. Het is daardoor te gebruiken op de eerste IBM PC-5150 uit 1980 met Intel 8088, CGA, HDA en 10MB disk t/m de meest recente multicore 64 bits processor met SATA, 2TB LBA en SSD. Het herkent en respecteert GPT maar biedt hiervoor geen edit functie.
Door zijn eigenschappen is het ook prima te gebruiken onder T0-DOS (zie hierboven). Hierdoor is het mogelijk vanaf een schijf met daarop geïnstallerde IBM PC-DOS 1 de partities op de schijven te beheren zonder diskette, CD of USB stick. Door middel van een schermvullend menu (zie hiernaast) met een overzicht van de inhoud op schijf, kunnen tot op detail partities worden aangepast. De ingebouwde controle voorkomt dat de gebruiker een ongeldige verandering maakt, zoals overlap of andere begrenzingen. Veranderingen kunnen worden voorbereid, zonder iets aan de schijfinhoud te veranderen. Als men tevreden is met de getoonde veranderingen, worden deze pas d.m.v. een druk op de 'Apply changes' knop daadwerkelijk aangebracht. Omdat het op sector niveau werkt en het herkenbare gegevens uit de volume boot sector toont, kan het ook behulpzaam zijn bij het repareren of reconstrueren van partitie tabellen.
Meer informatie is te vinden op de Engels-talige pagina.

Uitpakken van tar.gzip bestanden kan onder Windows met b.v. het gratis 7-Zip.

Bovenstaande programma's zijn door mij uitvoerig getest en nog dagelijks in gebruik op diverse computers.
Desondanks mag U ze alleen gebruiken op eigen risico.
Onder geen beding kan ik verantwoordelijk worden gehouden voor schade of gegevensverlies.
Wel zal ik elke reactie bijzonder op prijs stellen.